Akvaryum ve Su Kimyası

Bitkili bir akvaryumunuz varsa veya kurmak için araştırma yapıyorsanız, muhakkak karşınıza Ph, Gh, Kh ve TDS terimleri karşınıza çıkacaktır. Başlıktaki Akvaryum ve Su kimyası işte burada bizi ilgilendir. Konumuz olan bu değerler, bitkilerin yaşadıkları suyun kimyasını belirler. Nasıl ki biz hava kirliliğinde, kötü kokuda rahatsız oluyorsak, bitkilerin de yaşamak için geçirdikleri evrimler ve adaptasyonları sonucunda çeşitli türler çıkmıştır. Akvaryumumuzda bu değerleri elde edebilirsek, bitkilerimizi rahat ettirir ve daha sağlıklı görünmelerini sağlayabiliriz. Hemen korkmayın, aşağı yukarı bütün sucul bitkiler su kimyasında geniş bir toleransa sahiplerdir. Peki bu değerler nedir? Neler getirir neler götürürler? Deneyimlerime göre önem sırasına dizerek açıklamaya çalışalım;

PH
Bir çözeltinin asit veya baz olup olmadığını belirten bir ölçüdür. PH (Power of Hydrogen) in kısaltmasıdır ve Hidrojenin gücü anlamına gelir. Bir derişimin içindeki H+ iyonları ile OH- iyonlarının sayısını verir diyebiliriz. PH 7 olduğunda kantarın topuzu ortadadır ve H+ ile OH- iyonlarının dengede olduğunu belirtir. H+ fazla ise asidik, OH- fazla ise bazik bir derişimimiz vardır. Derin kimya konularına girmeden açıklayacak olursak, PH ne kadar yüksekse sıvı o kadar bazik, ne kadar düşük ise o kadar asidiktir. Asitler karıştıkları veya temas ettikleri maddelerle tepkimeye girerler ve onlardan iyon alarak tuz oluştururlar. Bu nedenle aşındırıcı özellikleri vardır. Aşağıda açıklayacağım KH ile direkt olarak ilişki içerisindedirler.

KH
Karbonat sertliği, geçici sertlik de denir. Geçici olmasının nedeni, su kaynatıldığında karbondioksit gazının uçarak, kalsiyum karbonatın çökelmesi ve suyun yumuşamasıdır. (Çaydanlık kireci budur) Az sonra açıklayacağımız, akvaryuma verdiğimiz CO2 gazının burada etkisi vardır. Karbonatlı bileşiklerin asitlerle girdiği tepkimelerden ötürü PH ile direkt ilişkilidir. Eğer KH değeriniz yüksek ise, suyunuzun içindeki Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girecek ve asiti nötürleyerek yani asiti bir sünger gibi emerek absorbe edecek ve PH kolay kolay değişmeyecektir. KH değeriniz düşük olduğunda ise, suyunuz asiti absorbe edemeyerek, asite karşı çok daha hassas olup, PH değerinin düşük ve değişken olmasına sebep olacaktır. Asit ile tepkimelerden oluşacak tuzlar bu tepkimelerin olumsuz getirileridir.

GH
Kalıcı sertlik de denir. Suda çözünmüş tuzlardan Kalsiyum ve Magnezyumun miktarını veren ölçü birimidir. Suda kalsiyum oksit veya Magnezyum oksit olarak bulunur. Sudan çıkarılması kimyasal olarak mümkün değildir. İyon değişim yöntemleri ile uzaklaştırılsa da, bu tip bir işlem suya tuz eklediğinden bitkili akvaryumlar için uygun değildir. Ters ozmoz su arıtma cihazları ile sudan uzaklaştırılabilir. KH veya PH’a etkisi yoktur. Akvaryum bitkileri genelde yağmur suyu gibi sularda yaşadığından, 5-6 gh üzerinde rahatsız olurlar, gelişimleri bozulabilir.

TDS
Total Dissolved Solid yani Toplam Çözünmüş Tuz manasına gelir. Tuzlar bir asit ve bazın tepkimesi ile oluşur ve suda erirler. Asit, baz ve tuz çözeltilerinin ortak özellikleri elektrik iletmeleridir. Su aslında elektik iletmez, içinde çözünen maddeler elektrik iletirler. Su içerisinde ne kadar tuz varsa o kadar iyi elektrik iletir. TDS cihazları da, 1 cm mesafedeki suyun ilettiği elektrik üzerinden içeriğinde bulunan çözünmüş maddeyi hesaplarlar. Bitkiler haliyle tuzlu ortamlarda yaşayamadıklarından, tuzluluk oranı yükseldikçe bitkilerin yaşaması da zorlaşır. GH’ın kalsiyum ve Magnezyum çözeltilerini verdiği gibi, bu değer de suyun içinde, su iyonları haricinde ne var ise ölçer.

Yukarıda GH ve TDS’nin sudan uzaklaştırılamayacağını ve birbirleri ile tepkimeye girmediğini belirttik. GH ve TDS değerlerimiz yüksek ise ancak daha düşük değere sahip su ile değişim yaparak kurtarabiliriz.

PH ve KH ise birbirine tepkimeye girdiklerinden, tankımızda müdahale edilebilir değerler arasındadır. PH ve KH’a tanka verdiğimiz CO2 gazı ile bir yere kadar müdahale edebiliriz.

CO2 Ekleyerek PH düşürme
Akvaryumumuza verdiğimiz CO2 ile suda bulunan CO2 konsantrasyonunu yükseltiriz. Bu da karbonik asit meydana getirir. KH’in suyumuzda bulunan Kalsiyum biKarbonat olduğunu yukarıda öğrenmiştik, Eklediğimiz CO2 ile meydana gelen asit, KH’ı meydana getiren Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girer. KH değerimiz düşük ise suda bulunan karbonik asit yükselerek PH’ı aşağıya çekecektir. Eğer KH değerimiz yüksek ise, verdiğimiz CO2 asit üretse dahi, KH’ı oluşturan Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girerek CO2 ile üreyen asiti absorbe edecek ve PH değerimizi kolay kolay aşağıya çekmeyecektir. Aşağıda verdiğim tabloda, akvaryumumuzun KH ve PH değerlerinden, ne kadar CO2’ye sahip olduğumuzu hesaplamamız mümkündür.

Asit Ekleyerek PH Düşürme
Yeni başlayanların ve GH,KH gibi testlere sahip olmayan arkadaşların denememesini şiddetle tavsiye edeceğim, genellikle Hidroklorik asit kullanılan bu yöntemde, CO2 ekleyerek üretilen asitlerin yüksek KH nedeni ile absorbe edilerek PH düşürmenin mümkün olmadığı durumlarda daha keskin bir asit olduğu için kullanılır. Eklenen Asit, KH ile tepkimeye girerek, CaCl2 (Kalsiyum Klorid) CO2 (Karbon diOksit) H2O (Su) oluşturarak çökelecek (dolayısıyla tuzluluk TDS değerini de yükseltecek) ve tepkiyerek eksilen KH değeriniz ile PH yeni bir denge oluşturarak sabitlenecektir. Ph seviyesinin günlük 0,3’den daha fazlasında aşağı çekmek akvaryumunuzda sorunlara yol açabilir.

Karbonat Ekleyerek PH Yükseltme
Bakkallarda satılan Sodyum biKarbonat ekleyerek, suyun KH seviyesini yükseltebilirsiniz. Yukarıda anlatılan işlemin tersine, akvaryumunuzda düşük PH ve dolayısıyla yükselmiş asitin, eklediğiniz karbonat ile tepkiyerek Sodyum tuzlarına dönüşmesi (dolayısıyla artan tuzluluk yani TDS) ile düşecek asit seviyeniz yani yükselecek PH’ınız ile KH seviyenizin yeni ve biraz daha yüksek bir PH dengesinde buluşması ile sonuçlanacaktır.

Makalemin bir kısmı yada tamamı iznim olmaksızın kopyalanamaz ve çoğaltılamaz, paylaşılamaz.

Fatih ŞAHİN

Konu ile ilgili önerilerinizi ve sorularınızı forumumuzda buradan yapabilirsiniz.